Ru nuschesu

   

 

 



LETTERATURA

LETTERATURA "PICCANTE"

 

Dizionario Nuscano-Italiano

Regole di fonetica



 

 

 

 

 

 

 




GRAZIA RI DIU

 

 

 

 

Ndoniu ivu foru: andò in campagna

vasava strittu: sfiorando le labbra

lugliu cummannava: leggero

fà cundi: chiacchierare

ammusaruta: senza trucco

 

 

 

 

 

https://lh3.googleusercontent.com/-dS50HkH2h4o/VdWKjH0SgiI/AAAAAAAAa2g/NRrr-DlFMtY/s1007-Ic42/Casolare.jpg 

 

vieni cu me,iamu a nu postu chiù sicuru.......

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Roppu quacche juornu ch'era arruvatu, Ndoniu ivu foru a salutà li cumbari Grazia, Michelu e Giuguannu lu crìaturu ri ott'anni chi aveva tunutu a lu battezzu; arruvatu a la massaria truvavu la cummara sola.

Grazia, na trendina r'anni, capilli níuri e luonghi, era na bella femmuna, lu piettu, li fianghi, tuttu era prupurziunatu, la carnaggionu gindila e la purtata signurila, nun pareva propriu una ri la cambagna. Ndoniu abbitava a Varesu andó s'era stabbilitu ra paricchj anni e da quannu aveva vattìatu lu guagliungiellu, l'unicu ca Grazia aveva fattu, l'aucchiava sembu. Puru essa, quannu puteva, condrocambiava aucchiatu e surrisi maliziusi, pó ogni bota chi si salutavanu, essa lu vasava "strittu".

Quiru juornu Grazia tuneva nu vistitu comu lugliu cummannava, salutavu lu cumbaru e lu feci assittà, pó prima ri li piglià a bevu pulizzavu nu picca la tavula e a ogni botta ri pannu nfussu mustrava lu piettu chi sbazzucava. Quannu finivu a quera partu, ivu a lu latu ri lu cumbaru e turnannu arretu, nun s'accurgivu ca li careva quasi nguollu. Ndoniu veramendu nun si lagnava ri queru "benu ri Diu" sotta lu mussu, ma pu crìanza feci a buré ri si scustà. -Noni cumbà resta,pozzu fà lu stessu.-E l'anghjvu nu bicchieru ri vinu frishcu.

Ndoniu si lu surchiava cu n'uocchj a lu bicchieru e l'atu a la cummara chi arrucittava annanzi e arretu,quannu pó questa passava vicinu a la porta a condroluci,tutti e dui nu li bastavanu pu li guardà queru chi li vistitu liggieru nun riusciva a accuvà.-Cummà vienimi fà' cumbagnia,asséttati e bivi puru tu-
-Noni cumbà,mi piaci però mi raci subbutu ngapu e pó nun cunghiuriscu chiù niendi.-
Nzustivu nu picca accussì la cummara s'anghjvu nu bicchieru e pó comu si faceva nu puccatu,si lu mbalavu una tirata.
-Sundeva seta puru i' cumbà,è luveru faci cavuru assai.-

Assittati unu nfrondu a l'atu cumingiavunu a cundi. Essa parlava ri la cambagna,ri la vita difficila specialmendu pu la femmuna chi nun si potu mai vestubona e sta sembu ammusaruta.
Issu li cundava ca Ndunetta la miglieru nun era pututa vunì e ca pu n'ommunu, quinnici juorni sulu,era nu sagrificiu. -Comu ti capiscu cumbà,adda essu veramendu bruttu curcarisi sulu e girarisi ind'a lu liettu "friddu"-
-Vìata a te cummà ca la sera ti cunzuoli cu comba Michelu.-
-Che ni sai tu ri Michelu,quiru la sera è sembu straccu e appena si corca rormu.-
-Oh cummara mia e quissu è propriu nu cionna, tenu la furtuna r'avé na miglieru bella e bona com'a te e nun ni sapu apprufittà? Fossu i' a lu postu sua cummà...-
-E che facissi tu cumbà?-

Ndoniu abbicinavu lu peru a Grazia e lu mandunivu fermu nu bellu picca,pó vurennu ca essa nun duceva niendi,ngi lu muttivu ngimma e cumingiavu a ngasà,prima chiani e pó sembu chiù fortu,essa lu guardavu,rossa comu na vamba ri fuocu: -Noni cumbà quessu no,nun si potu fà,songu spusata e nun sta benu.-

S'azavu,s'assucavu la surata chi li sciunneva ra lu frondu,puru Ndoniu s'azavu,s'azziccavu vicinu,li muttivu ru manu indu a li fianghi: -Cummà mó l'avimu l'accasionu,chisà quannu cápita n'ata vota,só ott'anni,ra quannu ti canoscu,chi ti disideru-
-Noni cumbà,quessu nun si potu fà, puru i' ra quannu t'aggi vistu la prima vota ti vogli benu,t'aggi punzatu sembu,ma quessu no,nun pozzu trarì maritumu.-

Ndoniu luvavu ru manu ra li fianghi,li pigliavu la facci e pruvavu a vasarila,essa giravu la capu a l'ata via,Grazia era fatta! Rossa nfacci e sembu chiù surata,cumbatteva tra la tendazionu ri nu piaceru mai pruvatu e lu rimorsu ri trarì lu maritu. Era addivindata na mappina,ru cosciu li trumavanu, pruvavu, senza cunvinzionu, l'urduma resistenza: -Noni cumbà Ndó,ti vogli benu,nun pozzu,i' vogli benu a Michelu e puru issu mi volu benu,lassami stà cumbà.-

Ndoniu li giravu la facci a la via sua e la vasavu,essa nun duceva chiù niendi,si lassava fà finu a quannu,a mezza voci:

-Qua nun putimu rustà,nun sia mai si trova a bunì quaccherunu simu nguaiati tutt'e dui,vieni cu me,iamu a nu postu chiù sicuru!-

Lu purtavu picca lundanu a na pagliera chiena ri fienu frishcu tagliatu,na cangilluzza faceva passà nu filu ri luci quand'abbastava pu guardarisi indu a l'uocchj,essa nun sapeva che fà,allora Ndoniu l'accumingiavu a spuglià:

 -Maronna mia cumbà mi sendu mangà,nun sia mai ru benu a sapé Michelu,quiru m'acciri! Tu pó che pienzi ri me? I' songu na femmuna onesta,nu r'aggi mai fattu cu nisciuni,mangu Michelu m'ha mai spugliatu comu fai tu mó,r'avimu sembu fattu a la scuria,e pó si nun ti piaciu? Si nun m'appriezzi?-

-E comu ca t'apprezzu cummara mia,guarda nu picca!-

-Cumbaru miu! Comu si veru ca sì diunu! Chisà quandu hè patùtu? E comma Ndunetta chi nun g'è pu ti carmà,quandu mi rispiaci! Ti vogli fà cundendu i' pucché si nu buonu cristianu e buoi tandu benu a quiru crìaturu miu Giuguannu e pó che cumbari simu si nun ngi aiutamu unu pu l'atu? 

Però m'hè a prumettu ca chiuri l'uocchj e fai cundu ca stissi cu comma Ndunetta chi è tandu bona cristiana e chi sicuramendu quannu venu si leva l'óbblicu cu Michelu miu!-

Daniela

 

jamu casa pu casa a purtà lu giurnalu e la bona parola po' quannu avimu finitu......

 

Mariu a Nuscu nu l'aveva mai vistu, ngi canusciemmi ngimma lu trenu pu Ginevra andò i' ieva spissu a fa la spesa e issu ieva a fatià, era nu bellu guaglionu chiù giovanu ri me, era struitu, parlava e scruveva frangesu robba ca a me mangava.  Ngi ngundrammi paricchj votu e faciemmi na bona amicizia accussì nu juornu, mi facietti curaggiu e l'addummannai si mi puteva aiutà a scrivi na lettera.

Ngi riemmi appundamendu nu lunnurì matina a casa mia, i' era sola ca maritumu fatiava e lu criaturu era a la scola, mi muttietti lu chiù bellu vistitu quiru jangu e attillatu e l'asputtai ngimma la funesta pu ngi nzingà r'andò aveva passà.

Lu coru mi vatteva fortu, era la prima vota ra quannu m'era spusata ca ngundrava n'ommunu, la paura l'ansia ca quaccherunu ngi puteva vurè era tanda ma propriu questu faceva la cosa nderessanda.

Scruviemmi la lettera po ngi iemmi assittà a lu salottu andò ngi pigliammi ru cafè e parlammi nu picca ma era chiù i' a chiacchiarià ca issu chi tuneva atu cosu ngapu sua. Assittata ngimma na poltrona ri pella andò s'affunnava nu picca, inutilmendu circava ri mi tirà lu vistitu troppu curtu, Mariu guardava e sulu ogni tandu azava la capu pu nun fa buré ca s'era ngandatu.

I' parlava comu si niendi fossu, quannu a nu certu pundu cacciavu l'uocchi ra foru, tuttu russu nfacci ngumingiava a surà-

-Mariu che è? Nun ti siendi buonu?-

-Si tu chi mi fai sendu malamendu!-

E cu la capu feci segnu a la via ri ru cosciu ca i' aveva allargatu nu picca, povuru guaglionu forsi nun aveva mai vistu na femmuna, allora pu luvà l'accasionu m'azai e m'allundanai, ma issu mi vunivu appriessu, s'abbicinavu e feci pu m'abbrazzà. Facietti la scandalizzata e li rucietti ca nun puteva, ca nun era na cosa bona.

-Songu nnammutatu ri te, tu sì troppu bella e i' aggi persu la capu-

-Ma songu spusata e po' songu puru prima ri te-

-Ma è questu chi mi piaci-

E pruvavu n'ata vota, mi vuleva a forza abbrazzà e nzustivu tandu ca la fina lu lassai fà, issu mi vasava lu mussu ca i' nu l'aprietti mai, ma quannu la manu sua ivu a mala partu, lu vuttai arretu.

-Siendi t'aggia cunfussà na cosa, i' songu distimonia ri Geova e tu stai angora a tiembu pu ti salvà l'anuma, si ti fai puru tu Distimoniu ngi putimu vurè chiù spissu, i' mi pozzu arrangià pu ghj nziemi a convertì la gendu a la parola ri Geova, jamu casa pu casa a purtà lu giurnalu e la bona parola po' quannu avimu finitu, si ti puorti buonu, i' ti pozzu puru accundindà a queru chi buoi, rumenuca ng'è la riunionu a la sala, t'aspettu-

Ra quiru juornu a Mariu nu l'aggi vistu chiù.

 

Lina

Firenze, stazione di Firenze! Lu destinu, angora na vota, ivu stuortu. 

 

 

 

Lu trenu viaggiava vicinu Firenza, la cuccetta era scura pucchè la luci era stutata pu dormu ma ne Ndoniu ne Lina rurmevanu afflitti ra na pena andica ngumingiata ra quannu ievanu a la scola nziemi.

Roppu mangiatu facevanu ru lizioni nziemi, na vota a la casa ri unu e na vota a la casa ri l'ata. Tunevanu quasi durici anni e si vulevanu tandu benu, essa era chiara ri carnaggionu tuneva li capilli biondi e ru trezzu, issu era nu piezzu ri guaglionu paricchi sviluppatu pu l'età sua. Sta cosa  nun piaceva a tutti, quaccherunu era puru gelosu specialmendu Vicienzu ri Cungetta chi ogni bota chi la vureva l'addummannava ri fa ru lizioni nziemi a issu, ma Lina li ruceva sembu no e ca steva bona cu Ndoniu.

Roppu fattu grammatica, latinu e matematica si sfrenavanu ind'a lu vicu scappannu e nfrustuchennu ru gallinu ri Maculata chi r'alluccava com'a na paccia -Ma che purcaria è? Quissi so' diavuli veramendu, squaglia a luongu- 

Lina scappava annanzi e s'accuvannu ind'a li suttani, Ndoniu l'aveva truvà, quiru juornu Lina s'era appena accuvata quannu rivu n'alluccu, Ndoniu currivu e la truvavu nderra, -So' ndruppucata e so' caruta, mi fa tandu malu ngoppa la coscia, guarda che mi sò fatta- e si scummigliavu, ma lu guaglionu, troppu scurnusu, si ngandavu nun sapennu che fa. 

Fu essa allora a angapparili la manu e la tirarila a lu pundu andò s'era fatta malu, issu prima nun guardavu po' chiani chiani si feci curaggiu, nun aveva mai vistu na guagliotta cu ru cosciu ra foru, a la casa, a partu la mamma eranu tutti uommini, la tuccavu e l'allisciavu- -Mò ti passa, è cosa ri niendi, è sulu nu rangiucu- 

L'annu ri scola finivu e finivu puru l'amicizia, lu malu distinu ru spartivu, la mamma e lu patru ri Lina nun putevanu chiù ghi annanzi, li sordi eranu pocu e ru spesu eranu troppu accussì mannavunu la figlia a Napuli a fa li survizi andò na famiglia. 

Ndoniu finivu la scola media po, comu facevanu quasi tutti li guagliuni ri l'età sua, partivu pu la Svizzera a circà panu. Arruvavu a Crissier nu pesu vicinu Losanna andò si rivu ra fa e truvavu nu bellu postu, si spusavu e avivu dui figli. 

Nu juornu aviva turnà a Nuscu pu firmà lu strumendu ri l'appartamendu chi s'era accattatu. La rumenuca cammunannu pu lu paesu scundavu Lina chi s'era spusata puru essa e propriu cu Vicienzu ri Cungetta, ma ru sorpresu nun finivunu qua, puru loru eranu vunuti a Nuscu pu lu stessu motivu e loru stevanu a Bussigny nu paesu a pochi chilometri ra Crissier accussì lu lunnurì si truvavunu nziemi pu turnà a la Svizzera. 

Carmunu Prurendu partivu nziemi a loru pucchè ieva a truvà lu figliu. Arruvavunu a Roma versu ru sei, lu trenu pu Losanna parteva a ru dieci, ivunu a prenotà ru cuccettu po assivunu foru la stazionu pu mangià na cosa. 

Carmunu e Vicienzu si canuscevanu buonu e mendri mangiavanu nu la nbundavunu mica ri parlà. Lina e Ndoniu, unu nfrondu a l'atu, apprufittavanu pu si cundà tuttu ru cosu succiessu ind'a quir'anni passati, essa però, ra comu lu guardava, faceva capì ca nunn'era troppu cundenda ri lu matrimoniu cu lu maritu e nun tunevanu mangu figli. Li dui cumbari a fiangu s'eranu abbunazzati e rurevanu una cundinuazionu, allora apprufittannu ri quera confusionu Lina tuccavu lu peru ri Ndoniu chi prima si scanzavu, punsannu a nu sbagliu ma po quannu lu sundivu n'ata vota, capivu ca essa lu circava.

Roppu frucuniatu nu bellu picca, essa era divendata tutta rossa nfaccia, s'abbiavunu versu la stazionu, l'ora ri la partenza s'abbicinava. Si sistimavunu ind'a ru cuccettu, eranu sulu loru, ngimma si muttivunu Ndoniu e Lina, unu nfrondu a l'atu, nmiezzu nisciuni, e sotta Carmunu e Vicienzu chi comu stutata la luci s'addurmivunu. 

Lina feci nu suspiru ma Ndoniu nun ngi rivu mburtanza punzannu ca era pu lu maritu chi aveva ngumngiatu a russà. Roppu picca però suspiravu angora chiù fortu e allungavu la manu, Ndoniu feci la stessa cosa e la tunivunu stretta nu bellu picca po si la tiravu pucchè era pericolosu si casu mai lu maritu si ruscitava, si steva addurmennu quannu vurivu n'ombra avvicinarisi, era Lina chi cu curaggiu era scesa ra la cuccetta sua.

Trumava tutta quanda ma l'abbrazzavu, lu vuleva vasà e ru stava facennu puru quannu lu trenu ngumingiavu a frenà facennu iscà ru rotu ngoppa li binarii, scappavu subbutu a lu postu sua prima ca lu maritu si ruscitassu e la vuressu, ru luci ri la stazionu illuminavunu la cuccetta mendri l'altoparlandu annunziava: Firenze, stazione di Firenze! Lu destinu, angora na vota, ivu stuortu.